حرف دل

درجامعه آزادی خواهی فوران می‌کند، همینطور، اعتقاد به انسان، احترام به نظرات دیگران، فراموش کردن تعصب و از همه مهمتر، احترام به حقوق دیگران، مخصوصاً از طرف آن‌ها که دائم از دموکراسی می‌گویند و روی پیراهنشان از شدت علاقه به آزادی، کبوتر سپید می‌چسبانند. باور نمی‌کنید؟ خوب نگاهی به اطرافیانتان بیندازید، شاهد مثل یکی خودشما .در کشوری که شعارش آزادی و آزادی خواهیست ، ببین چگونه زد ارزشها را به عنوان آزادی به خورد جوانانمان می دهند و آنان راکه در پاکی و معصومیت نمونه هستند، بدون اینکه خودشان آگاه باشند با امید دست یابی به آزادی و رهایی از . . . به اصارت خود در اورده اند ،نمی دانم جوابگو چه کسی باید باشد،سکوت اگر مصلحت است تا کی ؟ کار ما شده مصداق صادق آن . . . دیوانه و چاه ! خیلی وقت بود دلم می‌خواست این فوران آزادی‌خواهی را در این دوره‌ی تاریخی، در این دنیایی که باعث خرسندی‌ خیلی‌هاست، جایی ثبت کنم،  تنها چیزی که مانع شده بود که این همه درد را در سینه خود محبوس کنم این بود که می دانستم دیگر گوشی برای شنیدن این حرفها با قی نمانده ،ولی دیگر نمی توانم بیش از این تحمل کنم باید طوری حرفهایم را که از درون نا بودم می کرد بیرون می ریختم ، وقتی می بینم که خون شهیدانمان به همین راحتی پای مال می شود ،وقتی می بینم نا ئب امام زمانمان چگونه مثل مولایش مظلوم واقه می شود با خود می اندیشم که دیگر سکوت کافیست، باید ما هم در این زمان کار زینبی کنیم تادر برابر  برادرانمان که کار حسینی کردند در فردای قیامت شرم سار نباشیم؛   خبری نیست! هیچ خبری نیست، ما در نهایت تاریکی ایستاده‌ایم؛ چطور می‌توان خیزی به سوی روشنی برداشت وقتی انسان‌هایی که به نوعی نیروی مولد این جامعه‌ی گرد و خاک گرفته حساب می‌شوند، خودشان در عمق تاریکی لم داده‌اند؟

ما اگر چه گاهی با صدای بلند ادعا می‌کنیم که هر آنچه برای زندگی در دنیایی مدرن و آزاد نیاز است را آموخته‌ایم و با صدای بلند بر سر صاحبان بعضی اندیشه‌ها فریاد می‌کشیم، اما سر بزنگاه، چه آسان خودمان را لو می‌دهیم!

نمی‌خواستم به نتیجه‌ای ناامیدکننده برسم، اما رسیدم. اگر چه اینطور تصور می‌کنم که اگر روزی، این واقعیت تلخ را بپذیریم، آن روز خود نقطه‌ی آغاز با شکوهی خواهد بود. در ضمن باید صادقانه بنویسم، که خودم را به هیچ وجه از دیگران جدا نمی‌دانم، چرا که خیلی وقت پیش، این نقطه‌ ضعف را در خودم کشف کردم و خفه شدم!

این حرف‌ها صادقانه بود،‌ اگر خواستید باور کنید و اگر هم نخواستید باور نکنید، هر کس هم دوست داشت متهم کند.

مقدمه

همیشه کسانی بوده اند ، که پاک ترین و زیباترین مفاهیم را ابزار رسیدن به خواسته های پلید خود قرار می داده اند . " آزادی " از جمله والاترین موهبت های خداست که متأسفانه امروزه به ابزار تبلیغاتی و وسیله ای برای افزایش قدرت های سرمایه داری تبدیل شده است . استاد مطهری با بینش ژرف و الهی خویش ، جریان سوء استفاده از آزادی را در راستای سیطره روح غربی و در هم کوبیدن فرهنگ اصیل شرقی می دانند و معتقدند : "

 آزادی تابلوی زیبایی است که به نام آن بدبختی های فراوانی به بار آمده است . بشر امروز به نام جهان آزاد و دفاع از صلح و آزادی ، تمام سلب آزادی ها ، سلب حقوق ها و بردگی ها را دارد " . در پناه آزادی ، آزادی را می کشند ، چنان که گفته اند : " ای آزادی به نام تو در دنیا چه جنایت ها که نشد . "مقتضیات زمان ، مانند " آزادی " از کلماتی است که مخصوصاً در مشرق زمین سرنوشت شومی داشته است و اکنون به شکل یک ابزار استعماری کامل برای در هم کوبیدن فرهنگ اصیل شرق و تحمیل روح غربی در آمده است . چه سفسطه ها که به این نام صورت می گیرد و چه بدبختی ها که با این تابلوی قشنگ تحمیل می گردد . بزرگ ترین تیشه ای که بر ریشه اخلاق زده شده است ، به نام آزادی و از راه همین تفسیر غلطی است که از آزادی شده است . اهمیتی که مفهوم آزادی بشر در بحث های دینی و فلسفی دارد و از سویی سوء استفاده هایی که از این مفهوم شده بحث از آزادی و تبیین و حد و مرز آن را اهمیت می بخشد . پیش از آن که به مبانی استاد در بحث آزادی بپردازیم ، باید دانست که آزادی از لحاظ نظری و عملی همیشه محدود است و آزادی افسار گسیخته نه تنها مطلوب نیست ، بلکه اساسأ محال و نا ممکن است .

وقتی از حدود آزادی سخن می گوییم ، ممکن است برخی بر آشوبند که محدود کردن آزادی با حقوق تکوینی بشر منافات دارد و با حقوق بشر ناسازگار است ، ولی حقیقت آن است که خود نظام تکوین ، آزادی را محدود کرده و آزادی افسار گسیخته را نا ممکن ساخته است . از لحاظ نظری و عملی نیز هیچ مکتبی آزادی بی حد و حصر را تجویز نمی کند . بحث هایی که میان فیلسوفان در زمینه حق آزادی مطرح است ، در مورد معیار تحدید آزادی است . در واقع ، همگی آنان بر اصل محدود بودن آزادی و لزوم منع برخی از آزادی ها توافق دارند و صرفاً در مورد میزان محدودیت و معیار آن اختلاف نظر وجود دارد .

 بسیاری از واقعیت ها در بطن نظام تکوین نهفته است که محدودیت آزادی را ضروری و اجتناب ناپذیر می کند :

1-انسان به طور ذاتی محدودیت های وجودی فراوانی دارد که دایره رفتارهای او را تعیین می کنند . نیازهای جسمی و روحی انسان هر کدام قید و بندی برای آزادی مطلق انسان هستند .

2-انسان موحودی مدنی است و زندگی جمعی به طور ضروری ، موجب اعمال محدودیت بر رفتارها و تعدیل خواسته های بشر می شود . جامعه بدون محدود کردن رفتار آدمی دوام نخواهد داشت .

3-از همه مهم تر آن که انسان در درون خویش خواسته های گوناگونی دارد که تحقق بخشیدن به همه آنها ناشدنی است . از این رو ، انسان مجبور است تا به انتخاب خویش ، برخی از خواسته هایش را به بند کشد تا بتواند خواسته های دیگر را برآورده سازد و به استعدادهایش تحقق بخشد .

در مکتب لیبرالیسم صرفأ به محدودیت هایی توجه شده است که از ناحیه زندگی جمعی بر آزادی انسان تحمیل می شود و این به دلیل دیدگاه انحصاری مکتب لیبرالیسم در زمینه وجود شناسی است . پیش از اینکه این نکته را به تفصیل بررسی کنیم لازم است نگاهی کلی به حدود آزادی در این مکتب بیندازیم تا بتوانیم تفاوتهای اساسی حدود آزادی در لیبرالیسم و حدود آزادی در اسلام را بررسی و تبیین کنیم . به طور کلی می توان گفت : لیبرالیسم ( آزادی خواهی ) مکتبی است که در آن هر رفتاری تا زمانی که زیانی به دیگران نرساند ، جایز است و حتی مصالح انسانی خود فرد نیز برای رفتار او محدودیتی ایجاد نمی کند .در غرب ، کسانی هم چون ماکیاولی و نیچه توجیه گر حاکمیت اجبار و زور هستند . درمقابل ، پایه گذاران لیبرالیسم مانند جان استوارت میل ، بر آزادی با کم ترین محدودیت ، تأکید دارند . میل در " رساله درباره آزادی " می نویسد :                      

ما باید آزاد باشیم که نقشه زندگانی خود را به هر نحوی که متناسب با خصلتمان بود بکشیم و هر طوری که دلمان خواست کار کنیم ، تنها به این شرط که مسئول عواقب اعمال خود باشیم و تا موقعی که آن اعمال ضروری به هم نوعان نمی زند – حتی در مواردی هم که نحوه رفتارمان در نظر دیگران ابلهانه ، سرسخت یا اشتباه جلوه کند – باید از کار شکنی های مخالفان مصون و در امان باشیم .

شهید مطهری با تأکید بر مبانی ناب توحیدی ، با لیبرالیسم که مکتبی مادی و مبتنی بر اومانیسم ( انسان گرایی ) است به شدت مخالفت کرده اند . از نظر ایشان : مفهوم آزادی به آن معنا که فلسفه های اجتماعی غرب اعتقاد دارند ، با آزادی به آن معنی که در اسلام مطرح است تفاوت عمده و بنیادی دارد ... .بسیار اشتباه است اگر خیال کنیم معنای اینکه انسان آزاد آفریده شده ، این است که به او خواست و اراده داده شده است و این میل و خواست و اراده باید محترم شمرده شود ، مگر آن جا که با خواسته های دیگران در تضاد باشد و آزادی اراده های دیگران را به خطر اندازد . افزون بر آزادی ها و حقوق دیگران ، صالح والای خود فرد نیز می تواند آزادی او را محدود کند